Vrijheid is niet iets wat je zomaar ten deel valt, vrijheid moet je veroveren. Dat is de stelling van de jonge Vlaams-Poolse filosofe Alicja Gescinska. De verovering van de vrijheid is een opmerkelijk boek, waarin de auteur uitgaat van haar persoonlijke ervaringen met het leefpatroon en de dood van haar vader. Die ervaring heeft haar diep geraakt en brengt haar tot het schetsen van een theoretisch kader waarin zij de verschillende invullingen van de vrijheid tracht te plaatsen. In het eerste deel reageert zij tegen de volgens haar in de huidige samenleving steeds meer oprukkende neiging naar luiheid en lediggang, het ontbreken van elke zin voor verantwoordelijkheid, het almaar uitstellen van het handelen — allemaal symptomen van l’ennui, een diepe existentiële verveling. Zij noemt dit oblomovisme, een levenshouding die uitgetekend werd door de tragische held Oblomov, de meesterlijke, onverbiddelijke nietsdoener uit de roman van Ivan Gontsjarov (1812-1891). Zulk gedrag leidt onvermijdelijk naar zelfdestructie, zegt Gescinska. Het oblomovisme is een ernstige ziekte van onze tijd. Luiheid — een typisch kenmerk van de Slavische ziel — is volgens haar 'zelfdestructie in slow motion'. Ze biedt geen basis voor vrijheid, maar geeft hoogstens het gevoel niets te moeten doen, te beschikken over de tijd om er alleen maar te zijn, te genieten van wat gegeven wordt, zonder enige verantwoordelijkheid. Gescinska heeft uiteraard gelijk met haar kritiek op de luiheid, maar we missen een positieve visie op genieten. Er is in haar visie te weinig plaats voor onthaasting, voor momenten van 'leven in slow motion'. Genieten is niet altijd zelfdestructie, het kan ook mensen dichter bij zichzelf brengen en nieuwe vitaliteit geven.
In het tweede deel maakt Gescinska een vlijmscherpe analyse van het fenomeen vrijheid. Ze gaat uit van de tweedeling van Isaiah Berlin tussen negatieve en positieve vrijheid. Negatieve vrijheid bestaat uit de afwezigheid van externe inmenging en beperkingen. Positieve vrijheid bestaat uit de aanwezigheid van een positief vermogen om na te streven wat goed is. Gescinska moraliseert haar stelling en ziet negatieve vrijheid als een vrijheid zonder meesterschap, als een excuus om niet te kiezen of in te grijpen, een vrijheid waarin alles toegelaten is, zoals bij Dostojevski. Als je mensen zulke vrijheid geeft, brengen ze er niets van terecht. Gescinska kiest radicaal voor de positieve vrijheid; niet de vrijheid van Pol Pot waarin alles totalitaristisch geregeld wordt, maar een vrijheid waarin het individu meester van zichzelf leert zijn en de moed heeft om van het leven een kunstwerk te maken. Ze brengt interessante ideeën aan, maar moraliserende overdrijving krijgt soms de boventoon. Haar werk aan kracht winnen als ze zich zou richten op concrete aanzetten van vrijheid (zoals in haar kritiek op pornificatie) in plaats van zich te verliezen in een wat oppervlakkeige woordenstroom. Op die manier verover je de vrijheid niet. We kijken vol belangstelling uit naar volgende publicaties, waarin ze haar theoretisch concept zou kunnen toetsen aan praktische thema’s. [Willy Deckers] Verberg tekst

Tijdens het schrijven van haar dissertatie over het denken van Max Scheler en van Karol Wojtila (paus Johannes Paulus II) blijkt de vader van de auteur dodelijk ziek; hij sterft. Vader was lui en pas in zijn laatste maand verkoos hij zich aan het leven te verbinden. Dit gegeven breekt in in het schrijfproces van de Poolse filosofe. Nu schrijft ze eerst dit boek, met de persoonlijke ervaring op de voorgrond en een berg filosofie op de achtergrond. Van luiheid en onvermogen tot binden, maakt de auteur de stap naar kiezen en het hebben van de mogelijkheden daartoe. Hier speelt haar ervaring als Poolse vluchteling een bepalende rol. Vandaar komt zij te spreken over negatieve en positieve vrijheid ('vrij zijn van en vrij zijn om te...'). Zij voert een steeds hartstochtelijker en op zeker moment niet meer gefundeerd pleidooi voor de positieve vrijheid, die volgens haar een morele vrijheid is. In het nu liggen mogelijkheden om te vechten, lief te hebben en dus te leven. Voorzien van noten en bibliografie. Een christelijk geïnspireerd betoog tegen het neoliberalisme in, met veel filosofische verwijzingen. Verberg tekst